Những loại bánh truyền thống của người Khmer Nam Bộ
- 24/06/2022
- ẨM THỰC VIỆT NAM
- Ẩm thực Khmer
Bánh truyền thống Khmer Nam Bộ là một kho tàng ẩm thực vô giá, phản ánh văn hóa, tín ngưỡng và sự hòa quyện của con người với thiên nhiên trù phú của vùng đất này. Không chỉ là những món ăn, những loại bánh này còn là biểu tượng của sự sum vầy, là lễ vật linh thiêng trong các dịp lễ hội, và là nét duyên dáng riêng của nền ẩm thực địa phương.
Các loại bánh truyền thống Khmer Nam Bộ luôn có màu sắc bắt mắt và hương vị lôi cuốn. Chúng thường xuất hiện trong những dịp quan trọng và khiến những thực khách phải thòm thèm. Vào các dịp lễ tết, đồng bào Khmer Nam Bộ thường làm rất nhiều loại bánh truyền thống Khmer Nam Bộ. Bánh làm xong được đựng trong các gói (giỏ đan bằng lá dừa) để đưa vào chùa tặng các vị sư sãi hoặc tặng gia đình, hàng xóm láng giềng…
Hãy cùng Wanderlust Tips tìm hiểu những loại bánh truyền thống Khmer Nam Bộ nổi tiếng, mỗi loại mang một câu chuyện và hương vị độc đáo, mời gọi du khách khám phá.
Bánh Cống: Bánh truyền thống Khmer Nam Bộ đến từ Sóc Trăng
Với những ai đã từng đến Sóc Trăng, bánh cống là một món ăn không thể bỏ qua. Mặc dù là món ăn quen thuộc ở nhiều nơi, nhưng bánh cống của người Khmer có hương vị đặc trưng riêng. Bánh được làm từ bột gạo, đậu nành, với nhân gồm tôm tươi, thịt heo băm và đậu xanh. Điểm độc đáo của món bánh này là chiếc khuôn “cống” hình trụ có tay cầm.
Người làm bánh sẽ cho một lớp bột vào khuôn, sau đó thêm nhân, rồi nhúng cả khuôn vào chảo dầu nóng. Dưới sức nóng của dầu, bánh sẽ chín vàng giòn và tự tróc ra khỏi khuôn. Bánh cống nóng hổi, ăn kèm với rau sống như xà lách, cải bẹ xanh, lá cách và chấm cùng nước mắm chua ngọt. Vị giòn rụm của vỏ bánh, vị béo của thịt và tôm, vị bùi của đậu xanh hòa quyện tạo nên một trải nghiệm vị giác khó quên.
Bánh In: Đại diện cho sự ngọt ngào và tinh tế cho các loại bánh truyền thống Khmer Nam Bộ
Nếu bánh cống mang hương vị mặn mà, bánh in lại đại diện cho sự ngọt ngào và tinh tế trong văn hóa ẩm thực Khmer. Bánh in là loại bánh khô, được làm từ bột nếp rang, đường và đậu xanh. Điểm đặc trưng là bánh không cần qua lửa mà được ép vào khuôn gỗ có chạm khắc hoa văn tinh xảo. Bột nếp rang thơm lừng, đậu xanh xay nhuyễn và đường được trộn đều, sau đó nén chặt vào khuôn.
Khi lấy ra, bánh có hình dáng đẹp mắt với những đường nét hoa văn tinh tế. Bánh in có vị ngọt thanh, khi ăn có cảm giác tơi xốp, tan ngay trong miệng. Đây là loại bánh thường được làm để cúng kiến, dâng lễ trong các dịp lễ hội như Chôl Chnăm Thmây (Tết cổ truyền của người Khmer), hoặc dùng làm quà biếu, thể hiện sự trân trọng và lòng hiếu khách.
Bánh củ gừng “Num Khnhei”
Bánh củ gừng (gọi là Num Khnhei trong tiếng Khmer) là loại bánh được phụ nữ Khmer Nam Bộ ưa chuộng. Nguyên liệu chính của loại bánh này là gạo nếp hạt to, trứng gà, đường. Bột nếp được quết nhuyễn trộn cùng trứng gà được đánh dậy. Bánh được nắn thành nhiều hình dạng khác nhau xong đem chiên và ngào đường.
Vào ngày lễ cổ truyền như lễ Dolta, Tết Chol Chnam Thmay…hầu như không thể thiếu ba loại bánh (nùm) ngọt cổ truyền để bày lên bàn thờ, đó là bánh củ gừng (nùm khnhây), bánh quạt (nùm plach) và bánh bông lan (nùm pel). Ba món bánh được xâu kết vào nhau thành hình dáng ngôi tháp Khmer.
Sau khi nhào bột và tạo hình, những chiếc bánh nhỏ xinh được đem đi chiên ngập dầu cho đến khi vàng ruộm. Tiếp đó, bánh được nhúng vào một lớp đường thắng kẹo. Lớp đường khô lại bao phủ bên ngoài tạo nên một lớp vỏ giòn tan, ngọt lịm. Bánh gừng có độ giòn xốp đặc trưng, thoang thoảng vị cay ấm của gừng và vị ngọt của đường, mang ý nghĩa may mắn và cầu chúc một năm mới an lành, ấm no.
Cốm dẹp “Ombok”
Cũng như món bánh củ gừng, cốm dẹp là một món ăn cổ truyền mang tính đặc trưng dân tộc Khmer Nam Bộ. Đây là loại bánh không thể thiếu trong lễ hội “Okang bok”– một hội lễ gắn với chu trình trồng trọt các loại ngũ cốc và cầu mùa màng. Món cốm dẹp được làm từ những hạt lúa non mới gặt còn thơm ngát, đem rang lên có ngào thêm nước quả thốt nốt.
Cốm dẹp được rang lên và ngào với quả thốt nốt. Cốm dẹp vừa ngọt vừa béo, nếu ai dùng qua một lần sẽ nhớ mãi hương vị hiếm có từ món ăn đặc sản của đồng bào Khmer.
Bánh lá dứa “Ọm chiếl”
Loại bánh này còn được gọi là bánh rây hay bánh lá dứa. Những cái tên này xuất hiện do thói quen đặt tên dựa trên nguyên liệu của người Việt.
Để làm ra được một mẻ bánh hấp dẫn, người đầu bếp cần phải dùng nguyên liệu ngon nhất. Mỗi người thợ bánh có tỷ lệ pha trộn khác nhau. Gạo thơm trộn cùng gạo tài nguyên cũ, ngâm trong nước bốn tiếng. Gạo vớt ra, vo sạch, ngâm với nước lá dứa năm đến mười phút để màu lá dứa ngấm vào rồi đem đi xay thành bột.
Bánh lá dứa được “biến tấu” theo phong cách người Việt Sau khi để bột ráo nước, cho vào lưới để rây mịn. Thế là chỉ cần đổ bột vào khuôn trên nồi nước sôi, sau vài phút một chiếc bánh truyền thống Khmer Nam Bộ ngon lành sẽ xuất hiện.
Loại bánh truyền thống Khmer Nam Bộ phải ăn cùng với muối mè, thêm ít dừa nạo, mới tạo được hương vị đúng chuẩn Khmer.
Bánh Két
Bánh két là một loại bánh dẻo, được làm từ bột nếp, nước cốt dừa, đường và đậu xanh. Tên gọi này có thể xuất phát từ cách người Khmer gọi, tuy nhiên, với hương vị và hình thức, bánh két có nét tương đồng với một số loại bánh dẻo ở các vùng miền khác. Bánh truyền thống Khmer Nam Bộ này được làm bằng cách trộn đều bột nếp với nước cốt dừa và đường, sau đó hấp chín. Nhân bánh thường là đậu xanh đã sên với đường.
Bánh két có màu trắng tự nhiên của nếp hoặc màu xanh lá dứa đẹp mắt, được gói trong lá chuối. Khi ăn, bánh có độ dẻo dai, bùi béo, hòa quyện với vị ngọt của nhân đậu xanh. Món bánh này thường được bày bán tại các chợ địa phương và là món bánh truyền thống Khmer Nam Bộ được nhiều người yêu thích.
Bánh Tét Lóng
Bánh Tét Lóng Trong cộng đồng người Khmer ở Sóc Trăng và Trà Vinh, bánh tét lóng là món ăn không thể thiếu trong dịp lễ Ok Om Bok (lễ cúng trăng).
Khác với bánh tét truyền thống của người Việt với hình dáng to tròn, bánh tét lóng có hình dáng thon dài, nhỏ hơn nhiều, giống như một khúc lóng cây, và thường được làm từ nếp sáp, nhân đậu xanh và thịt heo. Tuy nhiên, phiên bản đặc trưng của người Khmer lại chú trọng vào sự đơn giản, thanh đạm. Bánh tét lóng thường không có nhân mặn mà chỉ có nhân đậu xanh được nấu chín, bùi bùi.
Điều làm nên sự đặc biệt là cách gói: bánh được gói chặt bằng lá chuối, tạo thành một hình trụ nhỏ và dài. Khi luộc chín, bánh có độ dẻo mềm, thơm mùi lá chuối và nếp mới. Bánh tét lóng không chỉ là một món ăn, mà còn là một lễ vật dâng lên vị thần Mặt trăng trong đêm hội, thể hiện lòng biết ơn của người dân đối với thiên nhiên. Vào các dịp lễ hội, đặc biệt là ngày tết, đồng bào Khmer thường góp nguyên liệu như gạo nếp, đậu, thịt heo…để gói bánh tét. Phong tục này có nét tương đồng với người Việt.
Người Khmer gói bánh tét bằng lá chuối, buộc chặt bằng lạt để khi luộc nước sẽ không thấm vào. Bánh tét đơn giản nhưng mang nhiều ý nghĩa. Đây là vật cúng vào các dịp lễ hội Sen đôn ta, Tết Chol Chnam Thmay…để dâng lên các vị thần để tỏ lòng biết ơn.
Ngoài ra, bánh tét còn được dùng thay bữa ăn của người dân Khmer khi làm đồng áng, giúp họ no lâu có sức khỏe dẻo dai, bánh truyền thống Khmer Nam Bộ.
Bánh tổ yến (neng nóc) là loại bánh nổi tiếng có nguồn gốc từ người Khmer
Tuy nhiên, họ lại ít lưu truyền vì nó khá cầu kỳ và mất nhiều thời gian để thực hiện. Khâu rây bột là quan trọng nhất vì nếu bị vón cục, bánh sẽ không ngon. Bánh tổ yến nhìn đơn giản nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ Bánh được làm từ bột gạo, đường mè, mứt bí, mỡ (dầu ăn) và màu tự nhiên của lá dứa, nghệ, lá cẩm, bánh truyền thống Khmer Nam Bộ.
Bột gạo được nhồi trước xong đập thành sợi. Sau đó, bột được rây lên chảo dầu nóng và định hình giống như tổ yến. Điểm lưu ý quan trọng là lửa hợp lý, nếu không bánh sẽ khét. Nhân bánh được xào trước với đường, mè rồi cho vào giữa bánh tổ yến.
Bánh tổ yến ngon nhất khi ăn còn nóng. Theo lời kể của những người lớn tuổi, bánh tổ yến đã có từ lâu trong văn hóa bánh truyền thống Khmer Nam Bộ với hàm ý biết ơn trời đất đã cho mưa thuận gió hòa, đời sống gia đình ấm no.
Bánh dừa “Kà-tum”: Bánh truyền thống Khmer Nam Bộ hình lồng đèn
Bánh kà-tum có hình dạng giống lồng đèn, màu vàng nhạt, phía trên có nắp hình hoa xòe bốn cánh. Thông thường, bánh sẽ được người Khmer làm vào dịp lễ, tết để cúng ông bà. Bánh kà-tum như những ngọn đèn vàng tỏa sáng. Nguyên liệu làm bánh gồm nếp, dừa, đậu xanh, đậu trắng và chuối xiêm, bánh truyền thống Khmer Nam Bộ.
Lá gói bánh là lá thốt nốt, góp phần tạo nên hương vị riêng biệt của món bánh này. Chế biến bánh kà-tum khá kỳ công vì người làm bánh phải trèo lên cây để hái lá mềm, đem ngâm muối, rửa sạch, phơi khô rọc ra từng miếng để đan thành hình vuông. Những chiếc vỏ đựng bánh đều được đan bằng những đôi tay khéo léo Sau khi chuẩn bị nguyên liệu, nếp được trộn với nước cốt dừa cho vào chảo sơ qua, để nguội. Kế đến, đậu trắng được cho vào trộn cùng, bánh truyền thống Khmer Nam Bộ.
Hỗn hợp nếp được cho vào vỏ bánh, phần nhân được đặt vào giữa, phủ nếp xung quanh. Dùng muỗng nén chặt, gói lại rồi dùng lạt buộc bánh. Thời gian hấp bánh là hai giờ. Bánh kà-tum được ưa chuộng vì hương vị khác lạ. Bánh ngon là khi lột phần da sáng bóng, dẻo không dính vào lá. Khi ăn hạt phải mềm mịn, không bị sượng và vừa khẩu vị. Tất cả mùi hương sẽ hòa quyện vào nhau và không lẫn với bất cứ loại bánh nào khác của bánh truyền thống Khmer Nam Bộ.
Bánh thốt nốt: Bánh truyền thống Khmer Nam Bộ được làm bằng trái thốt nốt già
Bánh bò thốt nốt là món bánh truyền thống Khmer Nam Bộ nổi tiếng nhất của người Khmer Nam bộ, được làm bằng trái thốt nốt già, bẻ xuống, chà vào rổ lấy bột. Trái thốt nốt già được sử dụng làm bánh. Nước thốt nốt có màu vàng đẹp mắt được trộn với bột gạo, dừa nạo, cho vào lá gói (từ lá rừng, lá thốt nốt, nay có cả lá dừa), bánh truyền thống Khmer Nam Bộ.
Bánh sẽ được đem hấp cho nở lên như một búp hoa bằng nắm tay, vị ngọt tinh khiết và mùi thơm đặc trưng của loại trái thốt nốt rất riêng biệt. Bánh ăn ngon nhất khi mới ra lò, cầm trên tay một chiếc bánh đưa lên miệng nhai chậm rãi. Vị ngọt béo của bánh tràn ngập miệng, mùi hương đặc trưng của thốt nốt xông tân mũi. Hương vị bánh bò thốt nốt làm say đắm lòng người đúng chuẩn hương vị bánh truyền thống Khmer Nam Bộ.
Bánh Nùm Lăng Khoai Mì: Loại bánh đơn giản nhất trong các loại bánh truyền thống Khmer Nam Bộ
Bánh nùm lăng khoai mì là một loại bánh đơn giản nhưng vô cùng hấp dẫn, đặc trưng bởi nguyên liệu chính là khoai mì (sắn). Bánh được làm từ khoai mì nạo, trộn với nước cốt dừa, đường và một chút muối. Sau đó, hỗn hợp được gói trong lá chuối và đem đi hấp chín. Khi hấp, bánh tỏa ra mùi thơm của khoai mì và dừa.
Bánh nùm lăng khoai mì có kết cấu mềm dẻo, vị ngọt bùi tự nhiên của khoai mì hòa quyện với vị béo ngậy của nước cốt dừa. Đây là món bánh thường được làm trong các gia đình người Khmer, dùng để ăn nhẹ hoặc đãi khách, thể hiện sự mộc mạc, gần gũi và đầy ân tình của con người nơi đây.
Từng chiếc bánh truyền thống Khmer Nam Bộ được người Khmer làm ra với sự sáng tạo. Nguyên liệu làm bánh đơn giản, dễ tìm nhưng mang đến hương vị khó quên, say đắm lòng người. Qua đó thể hiện được nền văn hóa và tinh thần đặc sắc của người Khmer Nam bộ.
>> Độc đáo lễ hội người Khmer vùng Tây Nam Bộ
