Hành trình đi tìm một huyền thoại được thêu dệt

• The Editorial Board
• 10/12/2016
• VĂN HÓA - LỄ HỘI
• Cao nguyên rực rỡ, chợ tình Khâu Vai, du lịch, Editor picks, hành trình, huyền thoại, Matt Dworzanczyk, người H'Mông, nhà làm phim, phim tài liệu
• 0 Comments

(#wanderlusttips #Hagiang) Bạn có sẵn sàng vứt một chiếc Minsk đời cũ sản xuất ở Belarus lên nóc xe khách, trải qua một chặng đường dài hơn 500km gập ghềnh lên vùng núi cao Tây Bắc để tìm về một huyền thoại? Đó chính là khởi đầu hành trình thực hiện bộ phim tài liệu “Cao nguyên rực rỡ, chợ tình Khâu Vai” (Vibrant highland, commercial love) của đạo diễn trẻ người Mỹ gốc Ba Lan Matt Dworzanczyk, công khai trên youtube vào đầu tháng 8.

[rpi]

Hành trình của một huyền thoại được thêu dệt

Chợ tình Khâu Vai – ấy là nơi người ta thì thầm với nhau một câu chuyện, hay đúng hơn một truyền thuyết từ đời này sang đời khác rằng những người yêu nhau mà không nên duyên nên phận, mỗi năm sẽ đến đây gặp gỡ nhau một lần như buổi hẹn hò “ngoài vợ, ngoài chồng” ôn lại kỷ niệm xưa.

Nếu đã từng nghe câu chuyện ấy, thì hẳn cảnh tượng núi non hiểm trở và kỳ vĩ của phương bắc Việt Nam được ôm trọn trong những khung hình quay từ trên cao xuống cùng với lời kể như thủ thỉ của bà, của mẹ về một câu chuyện tình yêu vừa đau đớn, vừa lãng mạn từ xa xưa trong tiếng khèn dìu dặt sẽ làm tan chảy trái tim của bất cứ khán giả nào. Đặc biệt hơn là các cảnh phim minh hoạt bằng hình ảnh hoạt họa sinh động xen kẽ rất thú vị.

Thế nhưng, truyền thuyết cứ mờ dần, nhạt dần, và có lúc, chợ tình, cái cớ của bộ phim đã bị nuốt chửng đâu đó giữa vô vàn những câu chuyện vui buồn của người dân Tây Bắc. Để có được những câu chuyện này, cả đoàn làm phim đã không bỏ lỡ bất cứ một cơ hội nào để giao tiếp, trò chuyện và làm quen với người địa phương.

Chị Mùi, người Nùng, kể chuyện hẹn hò ở chợ tình, rồi kết hôn. Giọng chị hơi nghẹn lại khi kể đến đoạn lúc lấy nhau hai vợ chồng làm lụng, sắm sanh cửa nhà. Rôi chồng chị qua đời và giờ đây chị mở quán bán đồ ăn cho du khách ở chính ngôi nhà mà vợ chồng chị xây nên. Vợ chồng Ông Páo kể lại một cách vừa hồn nhiên vừa tếu táo trong tiếng cười khúc khích về thời khắc gặp nhau, ngượng ngùng cầm tay nhau. Đôi vợ chồng trẻ Dờ và Dung người H’Mong có pha chút ngậm ngùi với câu chuyện của cặp vợ chồng chỉ mới ngoài 20 với nhiều biến cố mất con, mất của.

Chợ tình vẫn ở đó, trong các tấm áp phích hay các bài báo quảng bá về du lịch Hà Giang, nhưng nó chẳng có chút nào trong tâm thức của người dân Khâu Vai, thậm chí một cái tên trong tiếng H’Mong, điều có thể khiến người xem đôi lúc thất vọng. Song, mảnh đất núi non trập trùng miền Tây Bắc lại hiện lên rõ rệt hơn đầy màu sắc và tràn ngập những câu chuyện đời, chuyện người ấm áp.

Hai năm, 7 chuyến đi, vô vàn góc khuất

Tôi đã bối rối khi xem đến một nửa bộ phim, giống như Matt vì thấy chợ tình đang “mất hút” sau những câu chuyện ấy.

Đi tìm một huyền thoại, Matt cùng các cộng sự lại gặp một huyền thoại khác ở Sà Phìn, Đồng Văn cũng bị trùm lên một lớp mây mù hư hư thực thực, đó là huyền thoại về vua H’Mong Vương Chính Đức, ở một nơi mà du khách vẫn thường được nghe với cái tên nhà Vương nằm giữa những rặng núi đá tai mèo lởm chởm. Chợ tình càng biến mất, nhạt dần thì những lát cắt, những góc khuất của cuộc sống càng hé lộ, đôi khi là những câu chuyện đau lòng, hay đáng sợ như câu chuyện của chị Ze 30 tuổi với hai người em gái bị bắt cóc, hay những mảnh đời vẫn đang vật lộn tìm lối thoát, một chàng H’Mong gay vẫn đang sống dưới sức ép của gia đình muốn anh “uống thuốc” để trị bệnh “yêu con trai”.

Hai năm rong ruổi đến 7 lần lên với vùng cao nguyên Tây Bắc, người dân ở nhiều nơi thậm chí còn nhận ra chàng trai Tây bụi phủi cưỡi trên con xe máy cũ, đi đến đâu cũng hỏi chuyện, quay phim.

“Tôi muốn mang đến khán giả những câu chuyện thật, những con người thật. Còn việc câu chuyện xác tín đến đâu, thú vị đến đâu hãy để khán giả đánh giá”, Matt cho hay. “Cuối cùng thì toàn bộ phim là về con người, về cuộc sống của họ mà đôi khi tôi thấy sao mà khắc nghiệt và khó khăn đến vậy, nhưng vẫn vô cùng cuốn hút”.

Tôi yêu những cảnh quay, những cũng đường vòng vèo và lầy lội bên dưới bánh xe của Matt, hay những con đường bê tông ướt nhẹp sau trận mưa bị chắn ngang bởi những chú trâu to cộ và đoàn người dân tộc vác những thanh tre đi giữa những cung đường như nét vẽ ngoằn ngoèo giữa núi non trùng điệp. Và chắc hẳn ai cũng thích thú khi xem những câu chuyện được kể bằng tiếng H’Mong cứ trầm bổng như có giai điệu, vừa lạ tai, vừa thân thương.

“Thật buồn cười khi phải dựng lên một truyền thuyết trong khi thực tế cuộc sống và con người nơi đây thú vị hơn rất nhiều”, Matt quả quyết.

Và hình như đúng là Hà Giang vốn đã vô cùng hấp dẫn mà không cần truyền thuyết ấy. Tôi hỏi Trà, một người bạn của tôi người đã 5 lần đi Hà Giang mà chưa một lần đến chợ tình. “Hà Giang đẹp vô vùng đặc biệt vào những mùa hoa,” Trà bảo tôi. “Em đi 5 lần mỗi lần thì chỉ dừng ở Mèo Vạc có một chút thôi vì ở đó thương mại hóa hết rồi. Muốn xem đời sống người dân tộc thì phải vào sâu các làng bản. Hà Giang thì cái gì cũng đẹp, từ sương mù, đồi núi quanh co, đặc biệt là mùa hoa tam giác mạch, hoa cúc cam lúc đó nhà dân cũng không còn chỗ mà ở vì đông.”

Phần kết phim khá “hẫng” cho những ai cứ cố bám víu vào một truyền thuyết. Với tôi, đó là một cảm giác lo lắng mơ hồ khi thấy cô giáo người H’Mong trông không khác người Kinh, bởi bài hát về Hà Nội vang lên giữa phiên chợ vùng cao Tây Bắc, bởi một “anh Tây” lại trở thành tâm điểm chú ý của phiên chợ tình miền sơn cước.

Nó làm tôi nhớ tới Tử Nê, một làng nhỏ ở Hòa Bình, nơi mà toàn bộ đời sống của người dân đã gần như “Kinh hóa” từ kiến trúc đến ăn mặc. Để rồi một ngày, những người Kinh, người Tây đến, dạy họ thoát nghèo bằng cách … quay trở lại là chính mình, với nhà sàn, trang phục truyền thống, tiếng nói bản địa và nghề thủ công.

Về đạo diễn Matt Dworzanczyk

Matt Dworzanczyk (30 tuổi) là một nhà làm phim độc lập sinh ra tại Ba Lan. Matt trải qua thời niên thiếu và học làm phim ở Mỹ. Anh từng được biết đến với bộ phim giả tưởng “Marlin”, đạt giải dựng phim xuất sắc nhất trong liên hoan phim quốc tế Canada 2010. Bộ phim tài liệu “DPRK: Vùng đất của những lời thì thầm” cũng là một sản phẩm về Bắc Triều Tiên gây được tiếng vang khá lớn thu hút hơn 2,5 triệu lượt views trên youtube và đoạt giải phim truyện hay nhất của Liên hoan phim độc lập về đề tài các nước thế giới thứ 3.

“Cao nguyên rực rỡ, chợ tình Khâu Vai” là phim tài liệu mới nhất của anh, hoàn thành cuối năm 2014 với kinh phí chỉ khoảng 7.500USD, được vinh danh là một trong ba phim tài liệu xuất sắc trong Liên hoan phim độc lập thế giới tại San Francisco 2015. Từ đó, bộ phim đã được vài lần trình chiếu ở Việt Nam nhưng hầu hết là trong những buổi chiếu hạn chế người xem.

Hồng Nhung | Wanderlust Tips | Cinet