Huyền thoại cánh đồng chum

The Editorial Board
01/05/2019
ĐIỂM ĐẾN CHÂU ÂU, E.MAGAZINE
cánh đồng chum, Du lịch Lào, Editor picks, Vientane, Xiengkhuang
0 Comments

[Wanderlust Tips 3/2019] Cánh đồng chum, nằm trên cao nguyên Xiengkhuang của CHDCND Lào, cách thủ đô Vientane khoảng 400km, cho đến nay vẫn là một thách thức đối với các nhà khảo cổ học và là một địa danh bí ẩn, đầy cuốn hút với du khách.

[rpi]

Cánh đồng Chum hiện còn gần 2.000 chiếc chum đá nằm rải rác trên khoảng rộng 25ha. Trong đó, chỉ có một chiếc chum đá duy nhất còn nguyên vẹn nắp. Theo ước tính của các nhà khảo cổ học, chúng có niên đại từ 1.500 năm đến 2.000 năm.

Chỉ riêng 3 điểm cho phép tham quan tại đây đã có hàng trăm chiếc chum lớn nhỏ với chiều cao từ một đến vài mét, trọng lượng từ vài trăm kilogram đến cả tấn. Mỗi chiếc chum có một hình dáng, tư thế khác nhau song tất cả đều được đục, đẽo từ đá nguyên khối, hầu hết là đá granit hoặc đá sa thạch. Thành chum rất dày, thân rộng, miệng chum hình tròn hoặc oval. Thân chum khá nhẵn, nhiều chiếc có dáng uốn cong từ đáy đến miệng chum khá mềm, không thua gì vóc dáng của chum bằng chất liệu sành, sứ. Lòng chum được mài nhẵn, phía ngoài có lẽ đều có hình chạm khắc nhưng đã bị mưa nắng của mấy ngàn năm bào mòn. Hiện giờ, chỉ còn một số hình mờ, chìm vào thớ đá.

Ngắm nhìn ngổn ngang chum đá, lại được thấy thêm một chứng tích về sự kì diệu, lưu lại trong kí ức một vùng huyền thoại. Rất nhiều câu hỏi được đánh thức trong giây phút bâng khuâng trên đường biên của hiện tại và quá khứ này. Vào thuở xa xưa ấy, ai có thể mang hàng ngàn khối đá nặng cả ngàn tấn tới đây, khi những ngọn núi đá gần nhất cũng cách Cánh đồng Chum cả chục cây số? Bằng dụng cụ gì, mất bao nhiêu năm tháng để bàn tay con người có thể đục đẽo và tạo dựng nên cả một Cánh đồng Chum khổng lồ như thế? Và những chiếc chum đá to lớn kia được họ chế tạo ra để làm gì?

Đương nhiên, cũng có nhiều câu trả lời cho sự tò mò của du khách.

Vào những năm 30 của thế kỉ trước, nhà khảo cổ học người Pháp – Madeleine Colani thuộc Viện Viễn đông Bác cổ đã tiến hành khai quật tại khu vực Cánh đồng Chum và phát hiện ra nhiều dấu vết di hài con người ở một hang động gần đó với những mảnh xương, răng (hầu hết là của thanh thiếu niên) bị đốt dở trong một vài chum. Từ kết quả này, Madeleine Colani đã đưa ra giả thuyết có thể khu vực Cánh đồng Chum từng là nghĩa trang chôn cất và người xưa sử dụng những chiếc chum đá kia để đựng hài cốt hay chứa thực phẩm. Năm 1994, nhà khảo cổ người Nhật Bản – Eiji Nitta khai quật 6 hố đất quanh một số chum đá lớn và ở cả 6 nơi đều phát hiện xương người. Trong khi đó, lại chỉ có một chiếc chum chứa xương và răng đã cháy, các chum khác thì không có dấu hiệu của hỏa táng. Vì vậy, ông cho rằng có thể những chiếc chum đá là vật dụng đựng đồ tùy táng. Tuy được khái quát từ kết quả khảo cổ nhưng đó cũng chỉ là những giả thuyết, suy đoán, chưa phải là những câu trả lời có căn cứ khoa học vững vàng, thuyết phục.

Tôi không thích giả thuyết của các nhà khảo cổ học. Bởi vì, kết quả khảo cổ cũng cho thấy xương người được chôn tập trung trong một hang động gần đó và dưới lòng đất. Trong khi trên Cánh đồng Chum hàng ngàn chiếc lại chỉ có vài chiếc chum chứa mảnh xương và răng đã bị cháy. Để đục đẽo một cái chum đá như thế kia cần khoảng thời gian rất dài (các nhà khoa học ước tính từ chục năm đến cả trăm năm) mà chỉ để đựng xương khô thôi thì quả thật rất tốn công, tốn sức (?!) Đựng xương khô đã không thể kì công đến thế vậy thì giả thuyết đựng đồ tùy táng cũng không mấy thuyết phục tôi!

Vậy nên, tôi thích huyền thoại về Cánh đồng Chum của người dân địa phương hơn. Rằng, đây vốn là nơi cư trú của những người khổng lồ. Họ chế tác chum đá để tích trữ nước hoặc để ủ rượu, đựng rượu. Có lẽ họ thuộc về “thế hệ người” với vóc dáng khổng lồ và sức mạnh phi thường, cùng thời với những người đã xây nên Thành Thiên Đế ở Tây Tạng (theo giả thuyết của Munđasep(1)) chăng? Và họ đã chọn cánh đồng rộng mênh mông này làm nơi an trú, đã “vác” về từ những ngọn núi xa kia cả ngàn khối đá khổng lồ để tạo nên Cánh đồng Chum. Mỗi chiếc chum đá là một chứng tích về đôi bàn tay lao động của biết bao nhiêu con người mạnh mẽ, khéo léo và cần mẫn phi thường. Tôi thích nhìn từng chiếc chum đá như ang rượu, như ang nước, từng soi bóng những gương mặt người chất phác, hồn nhiên thuở sơ khai; từng cho họ nước mát và rượu nồng giữa trời đất trong veo, cỏ cây xanh ngát…

Khi ngồi trong lòng một chum đá, ngước mắt nhìn lên bầu trời cao rộng, tôi lại cảm nhận được sự kết nối vô hình mà huyền diệu giữa quá khứ và hiện tại, giữa huyền thoại và cuộc đời thường nhật. Dạo bước trong không gian của Cánh đồng Chum, dường như tôi có thể lội ngược dòng chảy này của thời gian: hiện thực thành lịch sử – lịch sử thành truyền thuyết – và truyền thuyết hóa thành huyền thoại…

*Chú thích (1): Erơnơ Munđasep là bác sĩ nhãn khoa, tiến sĩ y học, từng làm giám đốc trung tâm phẫu thuật mắt và tạo hình Liên bang Nga. Ông là tác giả của những cuốn sách nổi tiếng như: Chúng ta thoát thai từ đâu, Bức thông điệp bi thảm của cổ nhân, Trong vòng tay Sambala…

W. TIPS

DI CHUYỂN

Cánh đồng Chum là một khu vực văn hóa lịch sử gần thị xã Phonsavan, thuộc tỉnh Xiengkhuang của Lào. Để di chuyển tới đây, nhiều du khách lựa chọn di chuyển bằng ô tô hoặc máy bay.

Từ Hà Nội, bạn có thể đi ô tô sang Lào bằng đường bộ theo QL7, đến cửa khẩu Nậm Cắn (Nghệ An) thì làm thủ tục xuất cảnh sang Lào. Trên đường đi, có nhiều nơi khung cảnh núi rừng, mây trời rất đẹp.

Nếu lựa chọn đi máy bay, từ Hà Nội bạn có thể bay đến Vientiane hoặc Luang Prabang, rồi sau đó tiếp tục di chuyển bằng máy bay hoặc tô tô để đến Phonsavan. Phonsavan cách Luang Prabang khoảng 260km và cách Vientiane khoảng 350km.

THĂM QUAN

Bạn có thể thuê xe tuk tuk để đi thăm Cánh đồng Chum; hoặc liên hệ với các đại lý du lịch để ghép đoàn, sẽ có hướng dẫn viên giới thiệu rõ hơn trong quá trình thăm quan.

THỜI TIẾT

Phonsavan có khí hậu cận nhiệt đới ẩm ướt, ôn hòa bởi độ cao cao. Bạn có thể ghé thăm thành phố này vào bất kỳ thời gian nào trong năm. Với mùa hè thời tiết khá ấm áp, ẩm ướt và mùa đông thì ngắn và khá khô. Nhiệt độ trung bình vào tháng nóng nhất (tháng 6) là 23,6^oC trong khi nhiệt độ trung bình tháng 12 (tháng lạnh nhất) là 14,8^oC.