Bên cạnh cung đình và lăng tẩm, tới với cố đô Huế, ta không thể không ghé làng nghề làm hương truyền thống Thủy Xuân. Hình ảnh những bó hương rực rỡ sắc màu như điểm thêm cho bức tranh xứ Huế thêm độc đáo, sinh động.
Những ngày cuối năm, du khách thập phương đến Huế du lịch đều tìm về làng hương trầm Thủy Xuân. Đây cũng chính là làng nghề làm hương lớn và nổi tiếng nhất ở mảnh đất cố đô. Không đơn thuần là nghề phát triển kinh tế, nghề làm hương trầm còn thể hiện được vấn đề văn hóa tâm linh, tín ngưỡng ở vùng đất kinh thành linh thiêng.
Ra đời từ cách đây đã hơn 700 năm, làng hương Thủy Xuân nằm cách trung tâm thành phố Huế hơn 7km về hướng Tây Nam, trên tuyến đường du lịch đi lăng Tự Đức, đồi Vọng Cảnh, trên con đường Huyền Trân Công Chúa, ở phường Thủy Xuân, TP Huế.
Mùa xuân về, những cây hương đa sắc màu, hấp dẫn sẽ làm cho khách du lịch trong và ngoài nước đến đây càng thích thú hơn. Không chỉ đa dạng màu sắc, với bí quyết riêng tạo nên mùi hương đặc trưng, làng hương trầm Thủy Xuân đã trở thành một thương hiệu nổi tiếng hàng chục năm nay của người dân xứ Huế và trong lòng du khách thập phương.
Qua nhiều năm hình thành và phát triển, hương trầm phường Thủy Xuân đã trở thành một nét đẹp văn hóa đặc sắc của vùng đất Cố đô, xuất phát từ nét văn hóa tâm linh truyền thống của người Việt là coi trọng việc thờ cúng tổ tiên. Từ đó, nghề làm hương trầm cũng phát triển mạnh hơn.
Ý nghĩa hương trầm xứ Huế
Không phải ngẫu nhiên khi Huế được biết đến là vùng đất tâm linh, thủ đô Phật Giáo của Việt Nam. Bởi xưa kia nơi đây là chốn thiêng liêng, là kinh đô của các vị vua triều Nguyễn với hàng trăm miếu vũ, đền đài. Và nét đẹp văn hóa truyền thống – tục thắp nén tâm nhang lên bàn thờ gia tiên đã ăn sâu vào nếp nghĩ của người dân xứ Kinh kỳ từ bao đời. Trải qua sự hình thành và phát triển, những bó hương thơm xứ Huế vẫn được sản xuất bằng phương pháp thủ công. Tất cả tạo nên một hương sắc riêng biệt mà hiếm nơi nào có được.
Quy trình làm hương
Trong các nghi lễ tâm linh, người Huế không dùng hương có mùi thơm hóa chất; do đó hương “trầm” Thủy Xuân rất đắt khách. Hương Thủy Xuân mang hương vị đặc trưng của trầm nguyên chất, phải trải qua nhiều công đoạn bào chế, là cả sự kỳ công của người thợ. Muốn có một mẻ hương tốt, người thợ thường chú ý đến khâu tuyển chọn nguyên liệu trầm, trộn thêm quế chi, thảo quả, nụ tùng, đinh hương, hoa hồi. Ngoài ra còn kèm thêm bột vỏ quả bưởi rừng, hoa bưởi khô, quế, bạch đàn…
Người Huế rất kỵ thắp loại hương bị tắt nửa vời, hay cháy bùng bất thường. Do đó phần lõi hương phải làm từ ruột tre khô chẻ nhỏ, được phơi nắng, nhiều ngày trời để thật khô, thật giòn. Có vậy, khi đốt lên cây hương cháy đều, cháy đến tận chân hương, và tàn hương thì uốn cong mà không gãy ngang.
Sau khi phơi khô chân hương, người thợ sẽ tiến hành công đoạn tạo màu cho nó bằng các màu “ngũ sắc” (đỏ, xanh, vàng, lục, tím). Trước đây, người Huế thường chỉ làm chân hương với màu “đỏ” là chủ đạo, nhưng hiện nay khi đến tham quan làng hương, du khách sẽ bắt gặp sự đa sắc của chân hương trông rất thích mắt. Để có được màu sắc tươi tắn cho chân hương, người thợ hòa một lượng bột màu thích hợp trong nước nóng, nhúng chân hương qua vài lần, sau đó đem phơi khô nhiều lần nữa.
Nguyên liệu để chẻ tăm (lõi) hương phải là loại tre già lấy từ rừng Nam Đông, Bình Điền, Phong Sơn. Quan sát người thợ chẻ lõi mới khâm phục sự điêu luyện của họ. Mỗi động tác của người chẻ nhanh thoăn thoắt, dứt khoát. Họ chỉ nhìn qua thanh tre là biết phải chẻ làm ba hay bốn lõi để phù hợp với li, tấc của từng loại chân hương; theo kích cỡ đại, trung, tiểu.
Sau khi pha chế hương liệu, lúc hương thơm đạt yêu cầu, các thành phần như bột trầm, quế, thuốc bắc sẽ được đem nhào nặn với nước sao cho hỗn hợp bột đạt độ “dẻo quánh” là có thể bắt đầu vào công đoạn se hương. Tuy nhiên, để tạo nên hương thơm khác biệt cho các mẻ hương lại tùy thuộc vào bí quyết của từng người thợ theo một tỉ lệ thích hợp bằng phương pháp cân đong gia truyền.
Giá trị làng nghệ truyền thống
Từ năm 1990 trở lại đây, không chỉ đáp ứng nhu cầu cho các chợ Đông Ba, An Cựu, Bến Ngự, Tây Lộc trong thành phố, hương Thủy Xuân còn phục vụ thị trường rộng lớn cho các thương lái ở TP.HCM và Hà Nội đến tận nơi lấy hàng. Danh tiếng của hương Thủy Xuân đã bay xa đến tận Lào, Thái Lan, đặc trưng của nó là những cây hương nhỏ nhắn, tinh xảo, khi đốt lên có mùi thơm trầm dìu dịu.
Việc phát triển và bảo tồn nghề hương Thủy Xuân được thành phố Huế quan tâm hỗ trợ vốn để sản xuất. Hiện nay, có hơn 50 hộ gia đình vừa làm nghề chẻ lõi tăm bán ra khắp toàn tỉnh, vừa làm hương bán sỉ. Theo thị trường giá hương hiện nay, hương thơm trầm có giá tiền 70.000 đồng/100 cây; hương quế 40.000 đồng/100 cây; hương thơm như hương hoa hồi, bột tùng… thì có giá 60.000 đồng/100 cây. Làng nghề không chỉ duy trì nghề truyền thống mà còn đem lại nguồn thu nhập cho người dân.
Bên cạnh đó, khung cảnh đầy màu sắc thơ mộng của làng hương Thủy Xuân được nhiều người biết đến, xuất hiện trong những tác phẩm nghệ thuật của các học sĩ, nhiếp ảnh gia trong và ngoài nước khiến khách du lịch tới đây ngày một đông, biến nơi đây trở thành một địa điểm không thể bỏ lỡ khi ghé thăm xứ cố đô.
Du lịch phát triển đồng nghĩa với việc hình ảnh văn hóa, con người nơi làng nghề truyền thống Việt cũng được đi xa hơn, đến với bạn bè quốc tế.
Đến làng hương Thủy Xuân, du khách sau khi tham quan, sẽ được hướng dẫn cách làm hương thủ công, được tìm hiểu thêm về làng nghề và cuộc sống của người dân nơi đây. Khung cảnh nên thơ, trải nghiệm độc đáo cùng với con người nhiệt tình, thân thiện và mến khách là những thứ níu chân ta lại xứ Huế thân thương này.
Ảnh: Internet
Wanderlust Tips | Cnet