Sống lại tuổi thơ với chuồn chuồn tre nơi làng nghề Thạch Xá
- 14/08/2021
- VĂN HÓA - LỄ HỘI, ĐIỂM ĐẾN VIỆT NAM
- chuồn chuồn tre, Editor picks, làng nghề truyền thống, làng Thạch Xá
Từ vật liệu quen thuộc của làng quê Việt Nam là cây tre, qua bàn tay khéo léo của người thợ xã Thạch Xá (huyện Thạch Thất, Hà Nội) đã ra đời những con chuồn chuồn tre đủ màu sắc, kích thước, trở thành món đồ chơi dân dã, gắn liền với tuổi thơ bao thể hệ trẻ em Việt Nam.
[rpi]
Chuồn chuồn là món đồ chơi quen thuộc, gắn liền với tuổi thơ bao thế hệ chúng ta. Từ những câu ca dao, tục ngữ truyền miệng trong dân gian, nhưng đến giờ đây, món đồ chơi này dường như đang dần bị quên lãng bởi cuộc sống bận rộn, bộn bề và con người ta hay chính những đứa trẻ bị xa cách bởi công nghệ.
Làng nghề truyền thống Thạch Xá
Làng Thạch Xá thuộc huyện Thạch Thất, Hà Nội, cách trung tâm thành phố khoảng 25km. Thạch Xá nổi tiếng với chùa Tây Phương nằm trên núi Câu Lâu và được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt của thủ đô Hà Nội. Hơn thế nữa, nơi đây được coi là cái nôi, là nơi sản sinh và có nghề truyền thống là làm chuồn chuồn tre.
Nghề làm chuồn chuồn tre ra đời ở ngôi làng này vào 20 năm trước. Ban đầu, trong làng chỉ có vài hộ làm phục vụ bán cho khách làm quà lưu niệm. Sau này, do cung không đủ cầu, nhiều gia đình trong làng cũng bắt tay vào làm, lâu dần nghề làm chuồn chuồn tre trở thành nghề chính của cả làng.
Ban đầu chỉ là những con chuồn chuồn tre hoàn toàn mộc mạc, có phần “thô ráp”. Sau, với sự sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo, những người thợ thủ công trong làng đã biến những chú chuồn chuồn tre trở nên sinh động và có “hồn” hơn.
Hiện tại, cả làng chỉ còn khoảng 4-5 hộ gắn bó với nghề làm chuồn chuồn tre. Theo các nghệ nhân ở đây, nghề này mang lại thu nhập không cao. Mỗi chú chuồn chuồn bình thường được bán ra với giá 15.000 – 20.000 đồng, người nghệ nhân cũng chỉ lãi vài nghìn bạc ít ỏi trong khi việc làm thủ công lại tốn nhiều công sức.
Chuồn chuồn tre: Kí ức tuổi thơ bao thế hệ
Ở thời buổi công nghệ số, cuộc sống thường nhật bận rộn, trẻ em từ nông thôn đến thành thị hầu như cả ngày chỉ chăm chú với những chiếc điện thoại thông minh, nhưng thiết bị điện tử. Chúng không hề biết rằng những thế hệ trước đã có một thời “huy hoàng”, gắn liền với những trò chơi, đồ chơi dân gian, truyền thống như chuồn chuồn tre.
Hình ảnh những chú chuồn chuồn tre, được sơn đủ các màu sắc sặc sỡ, với chiếc đầu nhọn, đặt thăng bằng lên tay được trẻ em khắp xóm ngày ấy ngưỡng mộ, yêu thích
Theo chia sẻ của các nghệ nhân có nghề lâu năm trong làng, để làm ra một con chuồn chuồn tre – món đồ chơi tưởng chừng đơn giản – cũng mất khá nhiều công phu. Đầu tiên phải phơi tre đủ nắng, họ mất khá nhiều thời gian đi lấy tre rừng ở Hà Giang, Hoà Bình, Vĩnh Phúc, chọn những cây tre dài đốt, mỏng nhưng cứng rồi mang về cạo sạch, phơi khô, sấy khô sao cho trắng, đẹp, rồi chẻ nhỏ để làm mình và cánh của những chú chuồn chuồn.
Tuỳ theo kích cỡ của nan tre mà chuồn chuồn có nhiều kích thước khác nhau. Những thanh tre thô kệch được vót, mài giấy nhám từng bộ phận rồi ghép thành những chú chuồn chuồn mộc mạc. Đặc biệt hai bên cánh chuồn chuồn phải thật cân xứng để đảm bảo thăng bằng.
Chặt cánh, vót thân, uống cong mỏ, lắp ghép các bộ phận, công đoạn nào cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận của người nghệ nhân. Thường xuyên tiếp xúc với dao, các đồ vật sắc nên không khó để bắt gặp những bết chai sạm, xước hay thậm chí là vết đứt trên bàn tay những người thợ thủ công làm ra chuồn chuồn tre. Và cuối cùng là sơn màu và vẽ họa tiết, biến hóa những chú chuồn chuồn đang còn đơn sơ, mộc mạc trở nên sinh động, đầy sức sống.
Trong tất cả các công đoạn, có lẽ khó nhất chính là bước vót và lắp cánh chuồn chuồn. Làm sao để cho đôi cánh vừa mỏng manh nhưng lại chắc chắn trên phần thân, vót và lắp sao cho phù hợp, đối xứng. Có như vậy, chuồn chuồn mới có thể đậu thăng bằng được trên mọi mặt phẳng, từ ngón tay, các phần mặt, đế hay thậm chí là sợ chỉ.
Vươn cánh chuồn chuồn ra thế giới
Hiện nay, nhiều bạn trẻ yêu thích tìm hiểu, khám phá thường xuyên có những chuyến tới thăm làng Thạch Xá, nhờ vậy làng nghề này như được sống lại, nhận được sự quan tâm nhiều hơn của khách du lịch trong cũng như ngoài nước. Chuồn chuồn tre được trưng bày ở các triển lãm, hội chợ Việt Nam, Quốc tế, thu hút đông đảo du khách.
Những năm gần đây, một số gia đình làm chuồn chuồn tre ở Thạch Xá đã phối hợp với nhiều tổ chức, trung tâm văn hóa, du lịch thực hiện các dự án nghiên cứu, bảo tồn đồ chơi Việt cũng như tìm hướng đi cho chuồn chuồn tre ở thị trường nước ngoài.
Chuồn chuồn tre được trưng bày ở các hội chợ, triển lãm, thu hút sự quan tâm lớn của du khách.
Nhờ thế, ngoài việc phục vụ cho du khách tại các điểm du lịch trong nước, cánh chuồn chuồn tre Thạch Xá còn vươn cao, vươn xa, bay đến những thị trường quốc tế khó tính như Anh, Pháp, Nhật, Mỹ… Đây có thể xem là hướng đi mới, mở ra nhiều cơ hội cho các nghệ nhân trong bối cảnh nghề thủ công này đang dần mai một.
Bên cạnh đó, tham gia hành trình tới làng Thạch Xá, được chứng kiến công đoạn và tự tay tham gia làm những chú chuồn chuồn tre cũng là một trải nghiệm được nhiều du khách yêu thích và đang dần trở nên phổ biến, được nhiều người tìm đến.
Trong tương lai, làng nghề truyền thống chuồn chuồn tre Thạch Xá sẽ còn vườn xa hơn nữa, trở thành điểm đến văn hóa du lịch trọng điểm. Để làm được điều này, rất cần sự vào cuộc chung tay của các cấp ngành, các doanh nghiệp xây dựng các chương trình tour du lịch, quảng bá tiềm năng, thế mạnh làng nghề, triển khai các chương trình hợp tác phát triển du lịch với vùng lân cận giúp kết nối các điểm đến, tạo các sản phẩm tour du lịch chất lượng hấp dẫn du khách trong và ngoài nước…
Ảnh: Internet.
Wanderlust Tips | Cnet.
