Nói đến hình ảnh biểu tượng của Việt Nam, bên cạnh áo dài, hoa sen hay phở, người ta còn nhớ về nét đẹp bình dị trong đời sống thường ngày với những vật dùng làm từ mây tre đan. Cùng Wanderlust Tips khám phá nghề thủ công lâu đời này ở Việt Nam và lý do vì sao, chúng ta cần gìn giữ nét đẹp của nghề mây tre đan truyền thống.

NGHỀ THỦ CÔNG LÂU ĐỜI

Không có bất cứ ghi chép cụ thể nào về thời gian hay địa điểm hình thành nghề mây tre đan ở Việt Nam. Tuy nhiên, qua những câu chuyện truyền miệng, ta có thể ước tính nghề mây tre đan đã xuất hiện khoảng hơn 400 năm trước tại Phú Hoa Trang (tức làng nghề Phú Vinh hiện nay). Các sản phẩm “lâm sản ngoài rừng” như rổ, rá, làn làm bằng vật liệu mây thời ấy đã phục vụ cho đời sống của người Việt xưa.

Cây tre là hình ảnh quen thuộc ở những làng quê Việt Nam. Sau khi được phơi khô và chẻ vót, ruột tre, thịt tre và cật tre đều có thể sử dụng để tạo ra các vật dụng trong đời sống thường ngày. Mây hay còn gọi là song cây, một loại cây lâm sản mọc nhiều ven rừng. Cây mây có thân đặc, bền, dẻo và nhẹ hơn tre. Dễ thấy rằng mây, tre là những nguyên liệu thân thiện với môi trường và có gắn bó mật thiết với người Việt Nam.

Theo thời gian, nghề thủ công này được nhân rộng đến nhiều nơi trên cả nước. Dù vậy, không phải ai cũng có thể làm được nghề vì đòi hỏi sự khéo léo, kiên trì và cả tính sáng tạo của người thợ. Quá trình xử lý mây, tre trước khi đan thành sản phẩm cũng đòi hỏi rất nhiều thời gian và sự tỉ mẩn.

SỨC SỐNG MÃNH LIỆT

Xưa kia, mây tre được sử dụng rộng rãi trong gần như mọi sinh hoạt và đời sống của người dân Việt cổ. Với đặc tính thẳng, cứng, tre được sử dụng để làm cột nhà, dựng lên những căn chòi mát vào mùa hè, ấm vào mùa đông. Mây có tính nhẹ, bền và dẻo hơn được sử dụng đan rổ, rá, làn dùng để đi chợ, đựng thực phẩm và đồ dùng trong nhà.

Theo thời gian, với sự phát triển nhanh chóng của xã hội, mây tre dần được thay thế bởi những vật liệu rẻ và được sản xuất công nghiệp hơn, nhất là nhựa. Nghề làm mây tre đan vì thế dần mai một, các sản phẩm thủ công cũng ít xuất hiện trong các gian nhà hiện đại hơn.

Con người dù có đi xa đến đâu cuối cùng cũng quay về với tự nhiên. Bước chân vào thế kỷ XXI, cùng với xu hướng hoài cổ, người ta lại tìm về với những sản phẩm mây tre đan truyền thống. Bên cạnh những vật dụng như rổ, rá, giờ đây mây tre đan còn xuất hiện trong các sản phẩm nội thất, nổi bật nhất là các loại ghế, bình hoa, đèn… Các sản phẩm này không chỉ bền, nhẹ mà còn tạo điểm nhấn duyên dáng cho ngôi nhà, hàng quán.

Mây tre đan còn được tạo thành những chiếc túi, mũ thời trang và từng được Á hậu Lệ Hằng tự hào mang đi chinh phục cuộc thi Hoa hậu Hoàn Vũ thế giới với bộ Quốc phục được làm hoàn toàn từ mây tre đan.

Mây tre đan không hề nhàm chán mà vươn lên mạnh mẽ với những cải tiến công nghệ mới. Giờ đây, người ta đã tìm được cách để nhuộm màu an toàn cho tre, mây, tạo ra nhiều lựa chọn mới cho khách hàng mà không làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên của chúng. Họ cũng tìm được phương pháp xử lý để vật liệu được bền hơn mà không làm tổn hại đến môi trường. Trong điều kiện tốt, mây tre đan có thể bền tới hơn 50 năm.

ĐẾN THĂM NHỮNG LÀNG NGHỀ MÂY TRE ĐAN

Thật tuyệt vời khi nghề mây tre đan đã vươn lên mạnh mẽ giữa đời sống hiện đại. Nếu có dịp, bạn hãy ghé qua những làng nghề mây tre đan nổi tiếng Việt Nam dưới đây để hiểu hơn về lịch sử và ủng hộ những nghệ nhân chế tác mây tre đan ở Việt Nam.

LÀNG PHÚ VINH

Tồn tại từ thế kỷ XVII, làng nghề Phú Vinh ở Phú Nghĩa, Chương Mỹ, Hà Nội là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời nhất ở Việt Nam. Các sản phẩm ở đây vô cùng đa dạng, đòi hỏi kỹ thuật cao như: khung ảnh, đồ trang trí, tranh chân dung…

LÀNG TĂNG TIẾN

Nằm ở xã Tăng Tiến, Việt Yên, Bắc Giang, làng mây tre đan Tăng Tiến đã nức tiếng gần xa hơn 300 năm nay với những sản phẩm chất lượng và có độ bền với thời gian, không có hiện tượng mối mọt, phai màu. Vì vậy, các sản phẩm ở làng này còn được đem xuất khẩu tới các thị trường nước ngoài.

LÀNG NINH SỞ

Những sản phẩm mây tre đan ở làng Ninh Sở, Thường Tín có thể nói đã đạt đến mức độ nghệ thuật đầy tinh tế. Những người dân làng nghề mây tre đan này đã phát triển kỹ thuật đến mức có thể đan thành những bức tranh phong cảnh hay chân dung sinh động.

LÀNG BAO LA

Làng Bao La, Thừa Thiên – Huế là nơi sản xuất ra những sản phẩm thủ công mây tre đan hàng đầu Việt Nam, gắn với đời sống thường ngày và có tính thực tế cao. Giờ đây, nghề thủ công này đang trỗi dậy mạnh mẽ ở làng Bao La với nhiều hộ dân sản xuất mây tre đan tại địa phương.

LÀNG THU HỒNG

Người xưa có câu: “Gốm sứ Bát Tràng, lụa làng Vạn Phúc, tre trúc Thu Hồng, đúc đồng Ngũ Xã”. Nói như vậy để hiểu về sự lành nghề và tinh hoa của làng mây re đan Thu Hồng ven sông Cà Lồ, Sóc Sơn. Từ những cây tre, trúc đơn sơ, người dân làng đã chế tạo thành những sản phẩm thủ công mỹ nghệ vừa đẹp lại vừa sử dụng trong cuộc sống hàng ngày.

Ảnh: Internet

Wanderlust Tips | Cinet